Το 2008 η Κούβα υποδέχτηκε 2,35 εκατομμύρια τουρίστες από όλο τον κόσμο. Φέτος, με μία αναμενόμενη αύξηση της τάξης του 20%, η Αβάνα, πρωτεύουσα του νησιού, έχει ξεσκονίσει τους δρόμους της καλύτερα από ποτέ, για να περπατήσουν ανάμεσα στους άλλους, περίπου 40.000 Αμερικανοί ταξιδιώτες αψηφώντας τις απαγορεύσεις των Η.Π.Α.
Η τουριστική υποδομή οργιάζει σιωπηλά κάτω από τον καυτό τροπικό ήλιο. Τα πολυώροφα ξενοδοχεία των αρχών του 20ου αιώνα, που σκιάζουν τους γραφικούς δρόμους επαναπροσδιορίζονται, από μνημονικά κρεμαστάρια του θριάμβου και της πτώσης του διεθνούς μοντερνισμού και της περιόδου της βιομηχανίας του καζίνο και της μαφίας, σε υποδοχείς της καλύτερης τονωτικής ένεσης της κουβανικής οικονομίας.
Δεν αρκούν όμως αυτά. Νέα ξενοδοχειακά συγκροτήματα κάνουν την εμφάνιση τους και χιλιάδες κουβανοί ανοίγουν τα σπίτια τους, αριστουργήματα του αποικιακού εκλεκτικισμού, για να φιλοξενήσουν με το λαμπρότερο χαμόγελο όσους τουρίστες προσπαθούν να αγγίξουν και να ζήσουν εκ των έσω για λίγες μέρες την αύρα της επανάστασης και την κουβανική libertad.
Η ελευθερία, σημαία των κουβανών κατά τον 20ο αιώνα, κατακτήθηκε με την επανάσταση του 1956, ύστερα από μακρά ιστορία αποικιοκρατίας και εκμετάλλευσης τόσο από τους ισπανούς όσο και από τους Αμερικάνους, αλλά έγινε οδυνηρά αισθητή ύστερα μόνο από την κατάρρευση της Ε.Σ.Σ.Δ – και της προστασίας της, που άφησε γυμνούς τους Κουβανούς να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του εμπάργκο του 1962 από τις Η.Π.Α.
Η Κούβα στην αυγή της νέας χιλιετίας φλερτάρει με τον μαζικό τουρισμό, απωθώντας τις προ επαναστατικές μνήμες, τότε που η Αβάνα ήταν το Λας Βέγκας της Κεντρικής Αμερικής, θέρετρο των πλουσίων και των διανοούμενων, Ιμπιζα των χολιγουντιανών αστέρων, άντρο της μαφίας, των ναρκωτικών και του τζόγου. Τότε που ο τουρισμός και η αμερικανική κηδεμονία την είχαν μετατρέψει σε ο,τι μόχθησαν να καταργήσουν και να ξεριζώσουν οι επαναστάτες για να φέρουν την ηρεμία και την αυτονομία στο νησί μαζί με ένα ολοκληρωτικό καθεστώς και τον ιδεασμό της «en cada barrio revolucion»
Το turning point της ιστορίας έρχεται με την εξασθένηση της πίστης στο Σοβιετικό μοντέλο, της σταδιακή στροφή στον τουρισμό –και την υποδούλωση σε αυτόν- σαν μόνο όπλο κατά της ανέχειας των κουβανών, την ασθένεια του Φιντέλ Κάστρο και την παράδοση της εξουσίας στον συγκαταβατικότερο Ραούλ, την προεδρεία Obama που αίρει σιγά σιγά τις απαγορεύσεις στα πλαίσια μιας εξωτερικής πολιτικής βελτίωσης της εικόνας των Η.Π.Α σε διεθνές επίπεδο.
Αρκετούς γεωγραφικούς παράλληλους βορειότερα, στην καρδιά της Νέας Υόρκης, στο λεγόμενο σημείο μηδέν, οι εργασίες συνεχίζονται πυρετωδώς για την ανέγερση του memorial της 11.09, της μέρας οπού διάλεξαν οι εξτρεμιστές να επιτεθούν και να αφανίσουν το αρχιτεκτονικό σύμβολο της παγκόσμιας κυριαρχίας του Αμερικανικού κραταιού καπιταλισμού.
Οι δίδυμοι πύργοι κατέρρευσαν μαζί με την πίστη σε μία ολόκληρη περίοδο που ξεκινά από το 1880 περίπου, όταν πόλεις όπως το Σικάγο και το Λας Βέγκας υιοθετούν την καθ’ ύψος δόμηση σαν πρωτοποριακή απάντηση στη μετριοπαθή Ευρώπη, των ξεπερασμένων ηθικών επαναστάσεων και εφεύρουν το Αμερικανικό όνειρο της νέας ζωής.
Η Νέα Υόρκη, το ζωντανό στοίχημα αυτής της άτυπης διαλεκτικής ανάμεσα στον παλιό και τον νέο κόσμο, υποδέχτηκε με το Άγαλμα της Ελευθερίας τα κύματα των μεταναστών που θεμελίωσαν και ύψωσαν στους εκατοντάδες ουρανοξύστες τα όνειρα τους και την πίστη στις ίσες ευκαιρίες. Ταυτόχρονα τα public housing projects της δεκαετίας του ’50 στέγασαν τους ίδιους στα brownstone row houses που συμπλήρωσαν και επέκτειναν το Manhattan στις διαστάσεις του Brooklyn, στις φτωχογειτονιές του Harlem, στο Staten Island, στο αφροαμερικάνικο Queens, στην ελληνική Astoria μετατρέποντας σιγά σιγά τη μετανάστευση σε συνθήκη ανάπτυξης και τη διαφορετικότητα σε κανόνα.
Στην αυγή του 21ου αιώνα η φλόγα στο χέρι του Αγάλματος τρεμοπαίζει υπό τον τυφώνα της οικονομικής ύφεσης. Οι ευκαιρίες λιγοστεύουν και το αμερικανικό όνειρο θαμπώνει καθώς η παγκόσμια κοινότητα ξυπνά μουδιασμένη σε ένα κλίμα αβεβαιότητας. Οι τουρίστες που συρρέουν στο μεγάλο μήλο, την «πόλη που ποτέ δεν κοιμάται» αναζητούν να ζήσουν ταυτόχρονα την αίγλη του sex and the city και να αγοράσουν φτηνά, να μείνουν φτηνά, να πετάξουν φτηνά.
Η προκλητική οικοδομική δραστηριότητα υποχωρεί σταδιακά καθώς η πόλη προσπαθεί να αναδιοργανωθεί εσωτερικά και να ανακαλύψει το νέο της στίγμα στο παγκόσμιο στερέωμα.
Η ελευθερία, το εμπόριο, και ο μοντερνισμός παίρνουν εντελώς διαφορετικές ποιότητες στις δύο πόλεις.
Οι φοιτητές της αρχιτεκτονικής που τις επισκέφτηκαν αποτυπώνουν με το φωτογραφικό φακό, στιγμές από τις δύο αυτές πόλεις σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας τους και μας τις παραδίδουν για προβληματισμό.
[δημοσιεύτηκε στο τεύχος της έκθεσης havana-new york που πραγματοποιήθηκε στο ΕΜΠ το 2009]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου