βυζινάδα

βυζινάδα ή αλλιώς μια ιδιαίτερη αντι-σύλληψη.

ανταπόκριση από τη σχολή αρχιτεκτόνων.

για τον λεκορμπυζιέ

Η θερμοκρασία άγγιζε τους 40 βαθμούς στο αίθριο του Αβέρωφ όταν στηνόταν το ιδιότυπο περίπτερο. Τα ίδια και την επόμενη ημέρα καθώς οι νεαροί κράχτες μοίραζαν στους συμφοιτητές τους ένα πρωτότυπο δροσερό ρόφημα. Μια όαση στη μέση της εξεταστικής, ή μήπως μια εργασία που αξίζει να προσέξουμε; Τα παιδιά που αγκομαχούσαν κάτω από το ήλιο με τα ξύλα, δεν είχαν στο μυαλό τους όλες τις προεκτάσεις της πράξης τους. 

Ας πιάσουμε τα γεγονότα με τη σειρά τους. Αφορμή για το πρωτότυπο event ηταν το ειδικό θέμα αρχιτεκτονικού χώρου και επικοινωνίας, που πιο απλά αποκαλούμε ΑΦΙΣΑ. Ακόμη και η συντομογραφία αυτή είναι ένας πρωταρχικός τρόπος προώθησης του μαθήματος. Στην πραγματικότητα ο στόχος ξεφεύγει και η μελέτη του εξαμήνου συνίσταται στην μετάδοση ενός μηνύματος με έντεχνο εικαστικό τρόπο. Η αφίσα είναι μονάχα μια από τις πτυχές που μπορεί να πάρει αυτή η διαδικασία, αφού το μήνυμα μπορεί να μεταδοθεί με μια ποικιλία μεθόδων (τρισδιάστατη κατασκευή, βιντεο, μουσική, κείμενο, performance κα.). Η ουσία βρίσκεται στην αποτελεσματικότητα της μεθόδου που θα επιλεγεί, στην σαφήνεια και την καθαρότητα του μηνύματος, στην κωδικοποίηση του σε τέτοιο βαθμό ωστε να γίνεται άμεσα αντιληπτό και κατανοητό και στην εκπομπή του με τρόπο που να συγκινεί συγγενικές χορδές στους δέκτες, προκαλώντας τους το επιθυμητό ερέθισμα.

Η διαφήμιση είναι η πιο διαδεδομένη πρακτική εφαρμογή του αλγορίθμου, πομπός - μήνυμα - δέκτης. Ασφαλώς, σε ένα ίδρυμα δημοσίου χαρακτήρα δεν προωθείται μια εμπορική δραστηριότητα. Η διαφήμιση είναι κι αυτή - με όλη την επιστήμη που φέρει στις πλάτες της- ένα εργαλείο, ένα μέσο στα χέρια όποιου ξέρει και θέλει να επικοινωνήσει κάτι με τη μάζα. Πιθανώς να μην απευθύνεται πάντοτε σε μάζα, υπάρχουν πλείστες όσες φορές που το μήνυμα πρεπει να διαδοθεί ανάμεσα σε ατομικούς δέκτες ή ακόμη σε συλλογικότητες. Η πιο ευρεία χρήση όμως της διαφήμισης είναι εκείνη που στοχεύει στο μαζικό, με την αρνητική χροιά της λέξης. Σε κάθε περίπτωση, η γνώση των μηχανισμών της διαφήμισης είναι χρήσιμη, και αυτός είναι ο λόγος που εξοικειωνόμαστε μαζί της.

Οι εισηγητές της βυζινάδας επέλεξαν να κινηθούν σαρκαστικά σε αυτή τη λεπτή γραμμή. Σε ένα μάθημα που λαμβάνει κοινωνικές προεκτάσεις, πετυχαίνουν μια στοχευμένη κριτική στην εμπορική χροιά του συστήματος μετάδοσης μηνύματος. Δημιουργούν ένα προϊόν και αναλαμβάνουν τη συνολική προώθηση του. Είναι όμως μόνο αυτό;  Ακόμα και ο Γουόρχολ θα κούναγε το κεφάλι με δυσπιστία. Η σύγχρονη τέχνη έχει πολλακοις σχολιάσει την παραγωγή και την εμπορική χροιά της διαφήμισης. Ένα κουτί campbell πολλαπλασιασμένο, δεν κινείται μόνο στις παρυφές του κιτς, προκαλεί συνειρμούς για την ευτέλεια του αντικειμένου, και στοχεύει άμεσα το βιομηχανικό δίκτυο που το παρήγαγε. *  

Με τη βυζινάδα είμαστε απέναντι σε μία ολοκληρωμένη κριτική προσέγγιση του θέματος. Όχι μόνον σχολιάζεται ένα σύστημα μετατρέποντας σε σημαία ένα από τα υπάρχοντα αντικείμενα που το απαρτίζουν (campbell, monroe, απορρυπαντικό) ή χρησιμοποιώντας μια δομή ως σύμβολο (roy liechtenstein _ comics) αλλά προτείνεται ένα εντελώς νέο προίον επιτυγχάνοντας μια προέκταση της κριτικής στην διαδικασία δημιουργίας της ανάγκης και του προϊόντος που θα την καλύψει.

Η βυζινάδα, με κάθε επιείκια είναι ένα προϊόν μηδενικής αξίας. Στην πραγματικότητα η γεύση χάνει από παντου. Παρόλα αυτά δεν θα ξένιζε καθόλου η εμφάνιση της σε κάποιο σουπερμάρκετ. Η κενότητα του προωθούμενου προϊόντος έρχεται να δράσει συμπληρωματικά με τη διαφήμιση ως εμπορικό εργαλείο. Στις μέρες μας μπορούμε να πουλήσουμε τα πάντα. Η τάση αυτή που ξεκινά το δίχως άλλο από την άλλη μερά του ατλαντικού, βρίσκει αναφορές στο διαδίκτυο σε site τύπου amazon και e-bay. Οι δομές αυτές, γιγάντιες και προσιτές από όλους, επέτρεψαν στον οποιονδήποτε να εμπορεύεται το ο,τιδήποτε. Σχολιαστές της δεκαετίες μας μετά από χρόνια, σίγουρα θα κρατούν αποκόμματα από τα “απίστευτα κι όμως αληθινά’ των κυριακάτικων εφημερίδων, όταν κάποιος συντάκτης αναζητώντας ειδήσεις αναφέρει πως μια γιαγιά από την οκλαχόμα πουλάει την φωνή της, ή κάποιος νεαρός νεουορκέζος αγόρασε ένα σπίτι ξεκινώντας με έναν συνδετήρα. 

Θα μπορούσαμε να σχολιάζουμε για αρκετή ώρα το προϊόν αυτό καθ’αυτό. Οι προεκτάσεις περί ελληνικότητας και παραδοσιακού στοιχείου είναι πολλές. Η επιλογή του Ούζου ως βασικού συστατικού μας προκαλεί να αναλογιστούμε την ίδια την προώθηση της ελληνικότητας. Το Ούζο μαζί με τη φέτα, το σουβλάκι και το μουσακά, είναι μια πρώτη γαστρονομική βιτρίνα από αυτές που κάθε χώρα οφείλει να έχει. Στην δική μας πραγματικότητα τα προϊόντα αυτά έχουν πάρει τέτοιες διαστάσεις καθώς η Ελλάδα στερείται ποιοτικότερου εξαγόμενου προϊόντος. Ο πολιτισμός παρακμάζει σταθερά και με τις τελευταίες οικονομικές εξελίξεις, η χώρα επιστρέφει σε μία επίπλαστη αθωότητα αλλοτινών δεκαετιών, οπου παριστάνουμε ξανά τον φτωχό συγγενή της ευρώπης με τα αγνά φαγητά και τις παρθένες παραλίες. 

Η υπερβολή και το κιτσ έχουν πνίξει όμως κάθε αγνή πρόθεση. Και στο σημείο αυτό έρχεται να προστεθεί η βυσινάδα. Πιστεύω οτι η επιλογή των συστατικών έγινε αυθόρμητα. Παρόλα αυτά δεν γίνεται να μη σχολιάσει κανείς, πως το ποτό βύσινο, κρύβει μέσα του το βάλς των χαμένων ονελιρων δίπλα στον υπερβολικό ξάδερφο, ούζο. Το αγνό ποτό, χωρίς ακλοολ, που παρασλευάζει η γιαγιά σε όλα τα χωριά. Η γεύση από το γλυκό του κουταλιού. Η παγωμένη απόλαυση της παιδικής μας ηλικίας μπλέκονται με έναν επιμελώς ατημέλητο τρόπο με τον μπροστάρη της ελληνικής διαφήμισης. Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι η ισσοροπία των δύο συστατικών της Ελλάδας. Η υπερβολή και ο πολιτισμός. Το έξω και το μέσα. Το δημόσιο και το ιδιωτικό.

Φεύγοντας από το προϊόν, περνάμε στο βήμα της προώθησης. Η αλήθεια είναι οτι η εργασία αυτή δεν προβοκάρει μονάχα με την αντιστικτική της μορφή σε σχέση με τις εργασίες εμφανούς κοινωνικού περιεχομένου αλλά ιδιαίτερα με τον τρόπο παρουσίασης του αντικειμένου. Οι σεξουαλικοι υπαινιγμοί είναι ιδιαίτερα πρόδηλοι για να μην τους προσέξει κανείς. Γυναίκες που θεωρούνται όχι ακριβώς πρότυπα ομορφιάς αλλά περισσότερο εγερτήρια επιθυμίας, επιστρατεύονται στην καμπάνια αυτή υπό το μήνυμα : “υγρή και παγωμένη για σένα/ κάνε με δική σου”.  Η διγλωσσία και το προφανές υπονοούμενο είναι ένας στερεοτυπικός τρόπος προωθησης. Η ομάδα αυτή παίζει άνετα με τις λέξεις, δημιουργεί ένα προϊόν -  πρόκληση μόνο και από το όνομά του, γνωρίζει καλά το αντικείμενο της και το σατιρίζει επιτυχώς.. Η σεξουαλική επιθυμία ως προϊόν, το κατακερματισμένο σώμα που πωλείται σε sex shop και η γυναίκα σαν αυτόνομο θέμα προώθησης ανεξαρτήτως αντικειμένου, μπαίνουν στο στόχαστρο της εργασίας.

Το target group της προώθησης είναι μια ακόμη έμμεση σάτιρα. Στην σχολή αρχιτεκτόνων είναι γνωστο πως συχνάζουν κυρίων γυναίκες. Η προώθηση με τόσο έντονο ανδρικό άρωμα είναι ένα έμμεσο σχόλιο στην πτωτική πορεία της τεστοστερόνης στη σχολή. Η ομάδα που απαρτίζεται από αγόρια, έχει και άλλες φορές σχολιάσει το γεγονός αυτό, άρα μόνο τυχαια δεν μπορεί να θεωρηθεί η επιλογή τους. 

Στη συλλογή με τις αφίσσες όμως που επιλέχθηκαν για την παρουσίαση της βυζινάδας βρίσκουμε και ένα πατρόν από βύσινα με παιδική διάθεση που μας κινεί αντανακλαστικά το ενδιαφέρον. Η ανεμελιά του μοτίβου λειτουργεί μαζί με την χυδαία παρουσίαση που αναλύσαμε παραπάνω, όπως το βύσινο με το ούζο. Δύο ακόμη όψεις του ίδιου νομίσματος.

Σε ο,τι αφορά την ίδα τη μέθοδο προώθησης μπορούμε να την κρίνουμε ως πετυχημένη. Η ευτέλεια του “στάντ” προώθησης, η τέντα και το ξύλο μας θυμίζουν πάγκους λαϊκής και περίπτερα. Οι κράχτες το ίδιο. Το ελληνικό στοιχείο παραμένει έκδηλο. Το ψέυτικο γκαζόν τονίζει την ροπή προς την κακογουστιά και μας θυμίζει πως δεν πρόκειται για πραγματική δράση. Η συνολική αντίληψη της προώθησης ολοκληρώνεται με την αφισοκόληση, την χρήση των δομών που προσφέρει το ίντερνετ για την διάδοση του event και η δράση αυτή καθ’αυτή. 

Ας μη ξεχνάμε και μια άλλη συμβολική σημασία του γεγονότος. Ήταν ίσως η πρώτη κατασκευή, μαζί με το αστικό χρωμόσωμα - που όμως είχε έντεχνη υπόσταση, η οποία στήθηκε μέσα στο Αβέρωφ μετά την επανεκίνηση της λειτουργίας του. Είναι η αρχή μιας προσπάθειας για την ανάκτηση της οικειότητας με το χώρο. Βέβαια ο καιρός φέρνει αλλαγές και η πώληση του ποτού δεν μπόρεσε να γίνει μέσα στο αίθριο καθώς αυτό παρέμεινε κλειδωμένο. 

Ίσως ήταν κι ένα παιχνίδισμα της μοίρας του ίδιου του εμπουπου να μην κλείσει μέσα στον ιερότερο χώρο του μια εμπορική διαδικασία ούτε για πλάκα. Πάντως αν κάτι απέτυχε όντως σε αυτόν τον τομέα ήταν να προσφέρουν οι δέκτες κάποιο συμβολικό ποσό για το εγχείρημα, που καλύφθηκε με προσωπικό κόστος. Αν κρίνουμε την όλη διαδικασία εκ του εμπορικού, τότε μάλλον απέτυχε. Ή απλώς το εμπόριο πήρε την ενδίκησή του για την κριτική που δέχθηκε από αυτό το workshop που μας δρόσισε τα μάτια μέσα στον κάυσωνα.

*όταν βέβαια κάνεις μια αλλαγή μεταβλητής τοποθετώντας το κεφάλι του Μάο στη θέση της σούπας, τα πράγματα γίνονται πιό πολύπλοκά και αποκτούν πιο ενδιαφέρουσες προεκτασεις.